يکي از عوامل مؤثر در تحکيم خانواده، خوش اخلاقي نسبت به يکديگر است.
مقصود از خوش اخلاقي، برخورداري از ويژگي ها و صفات ارزشمندي است که در کردار و گفتار   انسان تجلي پيدا مي کند، خوش زباني، احترام به اشخاص، فروتني، سعه ي صدر، سلام کردن،دلجويي و مهرباني از مصاديق خوش اخلاقي به شمار مي روند.

نيک خويي با مردم، به ويژه با همسر و فرزندان، تأثير عميقي در شخصيت انسان مي گذارد و جامعه و محيط خانواده را آکنده از صفا و صميميت مي کند. امام صادق عليه السلام فرمود:
« هيچ زندگاني اي گواراتر از خوش اخلاقي نيست ». (1)
امام علي عليه السلام مي فرمايند:
« حسن الخلق رأس کل بر؛ نيک خلقي منشأ هر نيکي است ». (2)

آثار خوش اخلاقي

 1. ايمان
گر چه خوش رفتاري از صفات پسنديده ي انساني است، ولي از آنجا که دين و مذهب درباروري بيشتر صفات اخلاقي کمک مي کنند و سفارشها و توصيه هاي زيادي در جهت نيک خويي به متدينان دارند از اين رو هر کس که از ايمان بيشتر برخوردار باشد، از رفتار نيکو و کرامت ها ي اخلاقي بيشتري بهره مند است.

پيامبر صلي الله عليه و آله فرمودند:
« الخلق الحسن نصف الدين؛ خوش اخلاقي نصف دين است ». (3)

2. تمرين
عادت دادن خود به انجام امور نيک و خوش اخلاقي عامل مهمي در تحکيم اخلاق نيکو است. علي عليه السلام مي فرمايند:
« نفست را به انجام اعمال پسنديده عادت ده ». (4)
زن و شوهر در خانواده خود را به عادت هاي پسنديده اخلاقي وادار نمايند تا ارزش هاي اخلاقي در آن ها دروني گردد.

3. نرم خويي
يکي از آثار خوش اخلاقي اين است که فرد خوش اخلاق، رفتارش توأم با ملاطفت و فروتني مي گردد.
علي عليه السلام مي فرمايند:
« همانا مؤمنان فروتن نرم خويند. » (5)
در رفتار با همسر، وقتي از روش نرم خويي استفاده مي کنيد، قدرت انعطاف پذيري شما بالا مي رود و عامل مهمي در جلوگيري از اختلافات و درگيري ها در خانواده مي شود.

4. نرم زباني
يکي ديگر از آثار خوش اخلاقي اين است که فرد در ارتباطات کلامي، عفت کلام را حفظ کرده، خوش گفتاري پيشه مي کند و خشونت در کلام نداشته باشد. و لذا در باب تبليغ بايد مبلغ نرم زبان باشد. خدا به موسي عليه السلام و هارون مي فرمايد:
« فَقُولاَ لَهُ قَوْلاً لَيِّناً؛ پس به نرمي با او ( فرعون )سخن بگوييد ». (6)
علي عليه السلام مي فرمايند:
« هنگامي که اخلاق نيکو شود، سخن لطيف گردد ». (7)

5. ايجاد انس و محبت
يکي از ضرورت هاي محيط داشتن محيط انس و محبت است. زن و شوهر با خوش اخلاقي مي توانند زمينه هاي محبت و عشق را در خانواده تقويت نمايند.
علي عليه السلام مي فرمايند:
« خوش اخلاقي براي شما عامل جلب محبت است ». (8)
از بين رفتن زمينه هاي اختلافات:
با آداب نيک خويي مي توان آتش خشونت و کدورت را خاموش ساخت و محيطي آکنده از صفا و دوستي به وجود آورد.

علي عليه السلام مي فرمايند:
« با خوش اخلاقي زندگي شيرين و نيکو مي شود ». (9)
اخلاق نيکو در زندگي زناشويي عامل مهمي در تحکيم روابط همسران است. حضرت پيامبر صلي الله عليه و آله مي فرمايند:
« انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق ». (10)
من برانگيخته شدم تا روحيات برجسته و متعالي اخلاقي را به اتمام برسانم.
اولين نهادي که سبب انحراف در حيات فطري کودکان مي گرد، محيط خانوادگي است. با توجه به اين نکته ها در مي يابيم خانواده اي که فاقد صلاحيت اخلاقي است بزرگترين ضرر و زيان را متوجه کودکان معصوم و بي گناه مي سازد. پدران و مادران بايد ابتدا متخلق به اصول اخلاقي گردند و پس از آن صاحب فرزند شوند.
پيامبر صلي الله عليه و آله فرمودند:
« خيرکم خيرکم لاهله و انا خيرکم لاهلي ». (11)
بهترين شما کسي است که رفتار او با خانواده اش نيکوتر باشد و من در نيکي به خانواده ام بهترين هستم.
در حالات حضرت امام قدس سره يکي از فرزندان ايشان نقل مي کنند:
« برخورد حضرت امام با خانواده ي خود، بعد از انقلاب، هيچ فرقي نکرده، بلکه مهربان تر شده اند. در خانه با بچه هاي کوچک بازي مي کند. امام با ما رفيق است ». (12)

اگر انسان در تنهايي زندگي کند، مشکل اخلاق ندارد. همين انسان وقتي تشکيل خانواده داد و يا در جمع زندگي کرد، جامعه و خانواده بستر مناسبي براي ظاهر شدن اخلاق واقعي انسان هاست.
افرادي که اخلاق نيکو دارند با شخصيت اند، عزت نفس دارند و با مردم با احترام بر خورد مي کنند. بعضي سعادت انسان را عمل به قوانين مدني مي دانند. شما اگر بخواهيد قوانين اسلام را در خانواده پياده کنيد، با توجه به اين که قانون اسلام يک قانون کامل است، به اين نتيجه خواهيد رسيد که زندگي سالم به معني رعايت قانون اسلام است. خوش اخلاقي و برخورد توأم با احترام مي تواند زندگي زن و مرد را رونق ببخشد.
اقوام روزگار به اخلاق زنده اند *** قومي که گشت فاقد اخلاق مردني است
يکي از صفات مؤمن اين است که در محيط خانه و محل کار اخلاق خوش داشته باشد.
پيامبر صلي الله عليه و آله فرمودند:
« صفت مؤمن اين است که خنده بر لب و غم بر دل دارد ». (13)
شکي نيست که همه ي ما به طور فطري، در جست و جوي حالات مطلوب و خوشايند هستيم. صفاتي چون شادي و غم، شجاعت و ترس، اعتماد به نفس و خود کم بيني و. . . ريشه در احساسات انسان ها دارند. احساسات نيز شخصيت افراد را شکل مي دهند. اين احساسات عامل محرکي براي تعامل ما با محيط اطرافمان هستند که اگر از تعادل مناسبي برخوردار باشند، در زمان بروز مشکلات سبب تصميم گيري هاي درست و منطقي مي شوند و در انجام کارها موفقيت را به دنبال خواهند اشت بنابرين خوش اخلاقي نقش بسيار زيادي در فعال ساختن زن و مرد دارد.

پيامبر صلي الله عليه و آله فرمودند:
« مردي که در برابر بداخلاقي همسرش صبر نموده و بخاطر کسب رضايت الهي بردباري پيشه کند. خدا ثواب حضرت ايوب به او مي دهد. ». (14)
در روايت از امام باقر عليه السلام نقل شده که فرمودند:
« خوش اخلاقي طول عمر مي آورد ». (15)
امروز پزشکان ثابت کرده اند وقتي انسان شاد و خوشحال است ماده اي در بدن ترشح مي گردد بنام « اندورفين » که اين ماده مي تواند تا دوازده ساعت مانع سکته هاي مغزي و قلبي گردد.

فوايد خوش اخلاقي در خانواده

1. کانون خانواده گرم مي شود.
2. افراد مجذوب يکديگر مي شوند.
3. افراد خانواده بيشتر دوست دارند کنار هم باشند.
4. فاکتورهاي صحبت زياد مي شود.
5. ايثار، گذشت، و وفاي به عهد افزايش مي يابد.
6. تشکر و قدرداني از يکديگر بيشتر مي گردد.
زندگي روزانه پر از فراز و نشيب هايي است که موجب نوسان روحيه مي شود. حوادث، زماني انسان را غمگين و ناراحت مي کند و گاهي باعث شادي ما مي گردد. اين جمله در بين مردم رايج است که اغلب مردم تقريباً به همان اندازه اي شاد هستند که انتظارش را دارند. آنچه که در زندگي ما اتفاق مي افتد زياد تعيين کننده شادي نيست، بلکه در واقع نوع واکنش انسان به رخدادهاست که نقش تعيين کننده دارد.

پي نوشت ها :

1. بحارالانوارپ ج 71، ص 398.
2. شرح غررالحکم، ج3، ص 393.
3. وسائل الشيعه، ج 12، ص 154.
4. شرح غررالحکم، ج 4، ص 329.
5. شرح غررالحکم، ج 4، ص 577.
6. سوره طه، آيه ي 44.
7. شرح غررالحکم، ج 3، ص 143.
8. شرح غررالحکم، ج 4، ص 288.
9. شرح غررالحکم، ج 4، 218.
10. سفينه البحار، مرحوم حاج شيخ عباس قمي، انتشارات فراهاني.
11. سفينة البحار، مرحوم حاج شيخ عباس قمي، انتشارات فراهاني، ص 435.
12. سرگذشت هاي ويژه، ج 2، ص6-9.
13. بحارالانوار، ج 69، ص410.
14. عقاب الاعمال، ص 339.
15. بحارالانوار، ج 3، ص 175.

منبع مقاله :
رفيعي محمدي، علي محمد؛ (1389)، نسيم عشق: عوامل تحکيم و تزلزل خانواده، قم: انتشارات رسول اعظم ( صل الله عليه و آله و سلم )، چاپ هفتم